Een weken durende beweging van de arbeiders om de heersende loonstop te doorbreken. Deze loonstop van 2,7% leidde samen met de krapte op de arbeidsmarkt tot een groot verloop onder de arbeiders. Velen gingen via koppelbazen aan de slag, lieten zich wegkopen door grotere bedrijven of gingen zelfs naar het buitenland. Op 1 juli bijvoorbeeld had de KAB in reaktie op deze ontwikkelingen al gesteld dat de lonen omhoog moesten. De arbeiders wachtten het overleg tussen bonden, werkgevers en politiek echter niet af. Vanaf 14 augustus begonnen de werfarbeiders van de ADM in Amsterdam uit onvrede over het feit dat arbeiders bij koppelbazen meer verdienden dan de vasten van de ADM, met een stakingsgolf, die zich over het hele land zou uitstrekken in een aantal sektoren. Er werd overal vergaderd, de ondernemers deden aan de ene kant toezeggingen over een einde aan het koppelbazenprobleem en dreigden de stakers aan de andere kant met ontslag. Op 9 september gingen ADM en NDSM in Amsterdam reeds overstag en zegden illegale loonsverhogingen toe. Dit kwam die bedrijven op een civielrechtelijke rechtzaak te staan, aangespannen door de Metaalbond, maar ook op een strafzaak. Beide zaken werden door de werven gewonnen. Ook andere bedrijfstakken waren echter in beweging gekomen en uiteindelijk werd op 29 oktober in de Stichting van de Arbeid een loonsverhoging van tien procent overeengekomen, naast bedrijfstakgewijze loondifferentiatie. De eis van arbeiders en bonden voor een uitkering ineens werd niet gehonoreerd. Op 7 november ging de regering met deze afspraak akkoord. Het verloop van de stakingen per bedrijfstak (aangezien het hier een beweging voor een duidelijk doel, namelijk het doorbreken van de loonstop, betrof heb ik alle stakingen bij elkaar geteld.): metaal --------------- datum plaats sektor bedrijf stakers verl.dgn stak. verl.dgn CBS diverse 14-8 Amsterdam ADM 600 75 15 ADM 80 10 werkonderbrek. 23 ADM 960 429 900 550 26 ADM 750 281 1000 NDSM werf gesloten 29 Rotterdam Wilton F. 170 32 1000 200 11-9 Amsterdam 600 600 Loos & Co 7 1 Voorwaarts 60 23 12 Utrecht Werkspoor en Demka 2000 1000 Amsterdam Fokker? 1400 263 Verschure 700 90 13 150 450 Werkspoor 1100 894 Verschure 700 90 Leiden Rijnlands 100 13 HCW 250 625 NEM 200 500 Veendam Veendamse Machine fabriek 120 63 Schiedam Gusto 300 175 16 Amsterdam 290 145 Verschure 700 90 Voorwaarts 70 9 Wiener 150 75 Du Croo 296 160 Werkspoor 750 NETAM NTA 17 Diemen 100 200 Amsterdam Kromhout 130 16 Voorwaarts 70 18 Brevo 60 8 Borne Jonge Poer 100 19 Arnhem Cont.Tool C 150 15 Amsterd. Verschure 700 90 Krommenie Verenigde Blikfabriek 500 60 Delft Verenigde Blikfabriek 100 12 Hengelo Hollandse Signaal 18 Vlaardingen Vlaardingen-Oost 300 38 20 Amsterdam Werkspoor 1100 138 Wiener 125 31 Werkspoor 1000 250 Fokker 450 112 23 Haarlemmermeer Cirkel, De 200 75 Dordrecht Aviolanda 500 63 Schiphol KLM 160 50 Arnhem 160 50 Winschoten Noord Nederlandse Machinefabriek 240 270 24 Dordrecht Lips 400 125 27 Dordt Biesbosch 150 6 Velsen Plaatwellerij 240 30 Krimpen Giessen/De Noord 80%, drieuur Capelle Vuyk alle, vijf uur 27-9 Den Haag Standard Electric iedere dag 1 uur 30 Amsterdam 390 390 Verschure 700 90 (alle stakers geschorst) 15-10 Amsterdam Werkspoor 855 1870 1000 125 (de arbeiders werden na een uur staking uitgesloten) 28 Krommenie VerBlifa 35 70 Bouw -------- 10-9 Amsterdam stukadoor De Koning (Hoorn) 30 150 19-9 Amsterdam Gijzenhout 22 132 26 Strijk (Oegstgeest) 12 6 24-10 2000 500 31 12 60 Haven --------- 19-9 Amsterdam SMN,AHB,Scheu 700 175 11-10 500 125 12 VCK 55 55 18 Rotterdam QD,THB,NTB,RT 2000 760 19 3 21 Amsterdam 40 5300 21200 (Mars naar de Dam) Rotterdam 9 23 QD 1 dag 25 Mueller 350 700 Typografen ----------- 20-9 Amsterdam Telegraaf 550 1650 30 4 23 Voorburgwal 550 1100 Rotterdam NRC 300 525 25 Amsterdam HVV 380 380 600 Tetterode 450 58 1-10 Handelsblad 350 350 5-10 Amsterdam en Rotterdam vergaderingen (totaal 1500): eisen 25% 11-10 Amsterdam Handelsblad 350 163 16 Tetterode 420 1800 500 725 (de arbeiders werden twee dagen geschorst, vandaar het verschil in verloren dagen) 1-11 Amsterdam Telegraaf 130 260 8 Rotterdam NRC halve dag Den Haag Vaderland 110 165 150 75 Andere sektoren --------------- 30-9 Oss 17, Zwanenberg (enkele dagen, aan het werk na ontslagdreiging, LD) 4-10 Veendam 17, Nationale Zetmeelindustrie 120 480 28 Beuning. 01,steenfabriek Staartjeswaard 13 39 30 Wormerveer 17, Wessanen 150 56 Op basis van het bovenstaande bereken ik het volgende: stakers verloren dagen -------------------------------------------- 03, 2140 5815 04, 2000 638 11-13, 10000 9517 21, 7300 23019 div. 395 805 --------------------- 21835 39786, 68 bedrijven. Ook in Leiden gezien het volgende bericht uit het jaarverslag van de Christelijke Besturen Bond (1963, p. 30): "Er braken stakingen uit, ook in enkele grafische bedrijven. Dit moeten wij toch te allen tijde afraden."