Het betreft hier een aanhoudende serie stakingen en werkonderbrekingen van bouwvakkers tegen de door de erkende bouwbonden afgesloten CAO. Deze nieuwe overeenkomst diende om het verschijnsel van de zwarte lonen in de bouw tegen te gaan. Door de geleide loonpolitiek van de regering was het al jaren niet mogelijk om de lonen sterk te laten stijgen. De optredende krapte op de arbeidsmarkt leidde ertoe dat arbeiders naar andere beroepen konden vertrekken om hun positie toch te verbeteren. De reaktie van de ondernemers hierop was het uitbetalen van zwarte lonen, dat wil zeggen onofficiele toeslagen op het CAO-loon. In de op 10 juni afgesloten CAO werd de strijd met dit verschijnsel aangebonden en werden er zelfs straffen (fl 25 per dag) gesteld op zowel het uitbetalen als ontvangen van deze lonen. Het gevolg hiervan was, dat hoewel de CAO-lonen stegen, de uiteindelijke lonen voor de arbeiders daalden, want de zwarte toeslagen verdwenen. Hiertegen brak al na een dag een staking uit in Delft onder 140 arbeiders. Na de goedkeuring van de nieuwe CAO door het College van Rijksbemiddelaars trad ze op 16 juni in werking. Op die dag werd er op beperkte schaal in Amsterdam gestaakt. Eerst toen de arbeiders konkreet merkten dat ze erop achteruit gingen braken er meerdere stakingen uit. Op 23 juni werd volgens het CBS door een kleine 1400 man het werk neergelegd. Het is interessant om naast dit aantal de krantenberichten uit het Leidsch Dagblad te leggen. In Utrecht werden 5000 stakers gesignaleerd; in Amsterdam kwamen er duizend op een protestbijeenkomst van de EVC '58 en het volgende citaat over de situatie in Den Haag spreekt boekdelen. "In Den Haag rijden grote groepen bouwvakarbeiders op fietsen door de stad teneinde collega's op bouwwerken tot staken aan te sporen". Honderden stakers trokken daar in een optocht naar het Ministerie van Sociale Zaken, teneinde minister Suurhoff te spreken te krijgen. Dat dit niet lukte is zonneklaar. Zowel politici als ondernemers verklaarden in dit konflikt uitsluitend met de erkende arbeidersvertegenwoordigers te willen praten. Vrijwel alle stakingen gingen volgens het CBS dan ook verloren. Op een vergadering van het Bouwvakcomite in Amsterdam op 8 augustus verklaarde stakingsleider G. Staphorst echter dat bij stakingen op twintig objekten, waar in totaal 841 stakers een week staakten, de winst werd behaald en op zes objekten (240 stakers, anderhalve week) zou er zijn geschikt. Hieronder zal ik een kort overzicht van de stakingen per maand geven,waarbij ik wil opmerken dat de overgrote meerderheid van de akties in Noord-Holland (56) en daar weer het grootste deel van in de regio Amsterdam (50) plaatsvond. maand stakingen bedrijven stakers verloren dagen ---------------------------------------------------------- Juni 30 45 2425 10652 Juli 9 9 346 3760 Augustus 5 5 386 1972 September 17 19 511 5778 Oktober 4 4 90 1000 November 2 2 75 462 December 1 1 16 224 -------------------------------------------------- 1958 68 85 3849 23848 Over deze cijfers wil ik toch nog wel opmerken dat ze gezien de krantenberichten aan de lage kant lijken te zijn. Het voorbeeld van Utrecht, waar het CBS slechts 365 stakers telde zegt reeds genoeg. Ik neem daarom in de data hogere cijfers op, namelijk 10.000 stakers en 45.000 verloren dagen. Dit laatste cijfer lijkt een beetje arbitrair, maar gezien het aantal stakers zeker niet te hoog. Bij twintig van de door het CBS gemelde stakingen wordt de betrokkenheid van een vakbond gekonstateerd en hierbij zal het vooral EVC en EVC '58 betreffen, maar de meerderheid was blijkbaar 'wild'. Overigens is het niet zo dat de EVC altijd de drijvende kracht achter de stakingen was getuige het volgende citaat uit een rapport van het GAB over de staking van 24 juni bij Schilder uit Volendam: "De E.V.C. heeft de werknemers geadviseerd tot zolang gewoon door te werken, maar beinvloed door eenige heethoofden heeft men toen het werk neergelegd." Deze 90 bouwvakkers staakten zelfs een hele dag, terwijl de 1400 collega's het bij een staking van een uur en demonstraties lieten (VK 25-6). Naast stakingen vonden er ook andere akties plaats. Uit Leiden en Amsterdam zijn in ieder geval langzaam-aan of model-akties bekend. Op 28 juli proklameerden de stukadoors uit Leiden en omgeving de langzaam-aan-aktie en deze was blijkbaar zo'n sukses, dat de patroons in Leiden, Katwijk, Noordwijk en Alphen reeds na een dag met uitsluiting dreigden. Op 13 augustus diende zelfs een kort geding van Stukadoorspatroon Joh. de Best tegen twaalf heiers in verband met deze aktie, aangezien de produktie tot tien procent gedaald was. De gedaagvaarde stukadoors beweerden met een stalen gezicht voor de rechter, dat ze nu pas in de gelegenheid waren om kwaliteitswerk af te leveren (VK 14-8). Tezelfder tijd diende een soortgelijke rechtzaak in Amsterdam tegen 62 heiers. Bij deze zaken ging het vooral om de vraag of staking een wanprestatie is. Heel belangrijk voor de discussies over een Nederlandse stakingswet die er nooit is gekomen. De heiers werden door de rechter ( Stheeman) veroordeeld het werk te hervatten op straffe van een dwangsom, maar ze weigerden aan het werk te gaan. Na bemiddeling door de burgemeester gingen ze uiteindelijk toch In het archief van de Stichting van de Arbeid bevinden zich veel krantenknipsels (nr. 375).