Het leuke van voorstudies is dat ze soms heel anders zijn dan het uiteindelijke kunstwerk. Dit beeldje van Spinoza is een voorstudie, maar het is ook een kunstwerk op zich. Beeldhouwer Nicolas Dings (Tegelen 1953) maakte het in 2008. Hij had de opdracht gekregen om een monument op te richten voor Baruch de Spinoza (Amsterdam 1632 – Den Haag 1677), een van de grootste denkers van de 17e eeuw. Een van zijn beroemdste uitspraken is: ‘Het doel van de staat is de vrijheid’.Dit beeld is een oefenversie. Het eind 2008 onthulde monument staat tegenover het Stadhuis op de Zwanenburgwal in Amsterdam, de geboorteplek van de beroemde filosoof. Het beeld dat het AHM samen met het Joods Historisch Museum aankocht is een stuk kleiner, zo’n 90 cm hoog. Het is gemaakt van aluminium, wat een heel ander effect geeft dan het zware brons van de grote versie. Maar er zijn meer verschillen.Zo heeft de grote bronzen Spinoza kleine mussen, parkieten en rozen op zijn mantel. Die ontbreken bij het kleine beeld. In plaats daarvan heeft de kunstenaar kleine flesjes mineralen op het beeld bevestigd en een aantal ronde tekeningetjes. De tekeningen komen uit de Iconologia van Cesare Ripa, een beroemd emblemenboek waaruit veel werd geciteerd in de tijd van Spinoza. De tekeningen verbeelden onder andere de menselijke deugden en ondeugden.Dan is er nog iets wat bij het grote beeld ontbreekt: de kleine Spinoza heeft een enorme omgekeerde trechter op zijn hoofd. Staat die symbool voor de goddelijke ingevingen in het machtig brein van Spinoza? Of juist voor de verspreiding van zijn gedachtegoed over de wereld? Misschien is het gewoon niets meer dan het afgietkanaal, een overblijfsel van het beeldhouwproces. Intrigerend is het zeker.