Prijspen van de Latijnse School

Pennen als deze werden uitgereikt tijdens de promoties van de leerlingen van de Latijnse School, een instelling voor jongens. Zij leerden er lezen, schrijven en redevoeringen houden in het Latijn. De uitreikingen van prijspennen vonden tweemaal per jaar - met Pasen en in het najaar - plaats in het koor van de Nieuwe Kerk, als prijs voor goed behaald resultaat in het vak schoonschrijven (Spoelder 2000, p. 191-195). Deze prijspen - het vroegst bekende Amsterdamse voorbeeld - werd in het herfstsemester van 1698 uitgereikt aan Henricus Makreel (1684-1713), leerling in de tweede klas. In het Amsterdamse Gemeentearchief bevindt zich een lijst met de titel: Naamen van de Discipelen die de Pen ontfangen hebben. Zedert Ao: 1684. J. Blas Scriba/, waarin alle ontvangers van de zilveren prijspennen in de periode 1684-1758 staan genoteerd (GAA, archiefnr. 260, Archief van de Rector der Latijnsche School, nr. 31). Bij de naam van de leerling is steeds vermeld in welk jaar hij de pen ontving en in welke klas hij toen zat. Het op de pen aangebrachte jaartal en gegrifte cijfer corresponderen hiermee. Het uitreiken van prijspennen kwam, naast Amsterdam, in slechts enkele andere Hollandse steden voor (Spoelder 2000, p. 193, p. 195 afb. 12). Toen stadshistorieschrijver Jan Wagenaar aan het eind van de achttiende eeuw de gewoonte om jaarlijks prijspennen uit te reiken beschreef, was deze traditie in Amsterdam kort tevoren in onbruik geraakt en kregen de besten van de klas voortaan boeken (Wagenaar 1760-1802, dl 3, p. 377). De Latijnse School heeft bestaan van 1575 tot 1876. Zie voor twee achttiende-eeuwse prijspennen: cat.nr. KA 3869, KA 3870. Het Rijksmuseum te Amsterdam bezit zes van dergelijke pennen (De Lorm 2001~2, p. 94 nr. 44, p. 120-123 nr. 63-66, p. 132 nr. 72) en Museum Amstelkring 'Ons Lieve Heer op Solder', Amsterdam, één exemplaar (Citroen/Van Erpers Royaards/Verbeek 1984, p. 96 nr. 99). Daarnaast bevinden zich in de collectie Six te Amsterdam een prijspen uit 1721 (inv.nr. 01693) en in een particuliere Amsterdamse verzameling drie, aan Jan Aernout Bos toegeschreven exemplaren uit respectievelijk 1742, 1748 en 1751.

Prijspen van de Latijnse School

Pennen als deze werden uitgereikt tijdens de promoties van de leerlingen van de Latijnse School, een instelling voor jongens. Zij leerden er lezen, schrijven en redevoeringen houden in het Latijn. De uitreikingen van prijspennen vonden tweemaal per jaar - met Pasen en in het najaar - plaats in het koor van de Nieuwe Kerk, als prijs voor goed behaald resultaat in het vak schoonschrijven (Spoelder 2000, p. 191-195). Deze prijspen - het vroegst bekende Amsterdamse voorbeeld - werd in het herfstsemester van 1698 uitgereikt aan Henricus Makreel (1684-1713), leerling in de tweede klas. In het Amsterdamse Gemeentearchief bevindt zich een lijst met de titel: Naamen van de Discipelen die de Pen ontfangen hebben. Zedert Ao: 1684. J. Blas Scriba/, waarin alle ontvangers van de zilveren prijspennen in de periode 1684-1758 staan genoteerd (GAA, archiefnr. 260, Archief van de Rector der Latijnsche School, nr. 31). Bij de naam van de leerling is steeds vermeld in welk jaar hij de pen ontving en in welke klas hij toen zat. Het op de pen aangebrachte jaartal en gegrifte cijfer corresponderen hiermee. Het uitreiken van prijspennen kwam, naast Amsterdam, in slechts enkele andere Hollandse steden voor (Spoelder 2000, p. 193, p. 195 afb. 12). Toen stadshistorieschrijver Jan Wagenaar aan het eind van de achttiende eeuw de gewoonte om jaarlijks prijspennen uit te reiken beschreef, was deze traditie in Amsterdam kort tevoren in onbruik geraakt en kregen de besten van de klas voortaan boeken (Wagenaar 1760-1802, dl 3, p. 377). De Latijnse School heeft bestaan van 1575 tot 1876. Zie voor twee achttiende-eeuwse prijspennen: cat.nr. KA 3869, KA 3870. Het Rijksmuseum te Amsterdam bezit zes van dergelijke pennen (De Lorm 2001~2, p. 94 nr. 44, p. 120-123 nr. 63-66, p. 132 nr. 72) en Museum Amstelkring 'Ons Lieve Heer op Solder', Amsterdam, één exemplaar (Citroen/Van Erpers Royaards/Verbeek 1984, p. 96 nr. 99). Daarnaast bevinden zich in de collectie Six te Amsterdam een prijspen uit 1721 (inv.nr. 01693) en in een particuliere Amsterdamse verzameling drie, aan Jan Aernout Bos toegeschreven exemplaren uit respectievelijk 1742, 1748 en 1751.